Stres, kişinin başa çıkmada zorlandığı çeşitli nedenlerden dolayı psikolojik, fiziksel, duygusal ve davranışsal olarak tepki vermesidir. Kimi zaman evde yaşanan stres, kimi zaman ise iş yerinde yaşanan stres yaşamımızın ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Stresli olduğumuzda vücudumuz farklı tepkiler verir fakat verilen bu tepkilerden etkilenme biçimleri kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Verilen tepkilerin günlük hayatımızı ne derece etkilediğine dikkat etmemiz gerekir. Braham (1998) stresli ilgili belirtileri fiziksel, duygusal, sosyal ve zihinsel olmak üzere dört gruba ayırmıştır (Akt. Güçlü, 2001).
1. Fiziksel Belirtiler: Baş ağrısı, düzensiz uyku, sırt ağrıları, çene kasılması veya diş gıcırdatma, kabızlık, ishal ve kolit, döküntü, kas ağrıları, hazımsızlık ve ülser, yüksek tansiyon veya kalp krizi, aşırı terleme, iştahta değişiklik, yorgunluk veya enerji kaybı, kazalarda artış.
2. Duygusal Belirtiler: Kaygı veya endişe, depresyon veya çabuk ağlama, Ruhsal durumun hızlı ve sürekli değişmesi, asabilik, gerginlik, öz güven azalması veya güvensizlik hissi, aşırı hassasiyet veya kolay kırılabilirlik, öfke patlamaları, saldırganlık veya düşmanlık duygusal olarak tükendiğini hissetme.
3. Zihinsel Belirtiler: Konsantrasyon, karar vermede güçlük, unutkanlık, zihin karışıklığı, hafızada zayıflık, aşırı derecede hayal kurma, tek bir fikir veya düşünceyle meşgul olma, mizah anlayışı kaybı, düşük verimlilik, İş kalitesinde düşüş, hatalarda artış, muhakemede zayıflama.
4. Sosyal Belirtiler: İnsanlara karşı güvensizlik, başkalarını suçlamak, randevulara gitmemek veya çok kısa zaman kala iptal etmek, İnsanlarda hata bulmaya çalışmak ve sözle rencide etmek, haddinden fazla savunmacı tutum, birçok kişiye birden küs olmak, konuşmamak.
Stres denildiğinde akla gelen ilk soru "Stressiz bir yaşam mümkün müdür?”. Tabii ki hayır, yaşadığımız her an bizi strese sokacak bir olayla veya durumla karşılaşabiliriz. Strese neden olan faktörler: kayıp, rol değişimleri, iş yaşamındaki değişiklikler, travma, sağlık sorunları… Bahsedebiliriz. Stresi yöneterek yaşamımızı konforlu, sakin ve daha sağlıklı bir hale getirebiliriz. Eğer stresimizi kontrol altına alamazsak zamanla kargaşanın içine sürükleniriz ve stres hayatımızı kendi eline geçirir. Stresi yönetmemiz hem bizim yaşamımızı hem de birlikte vakit geçirdiğimiz insanların yaşam kalitesini arttırmaktadır. Yukarıda da belirtildiği gibi stres sadece fiziksel olarak değil birçok farklı alanlarda etkisini göstermektedir.
Stres Yönetiminde DKBY (Değiştir-Kabul Et-Boşver-Yaşam Tarzını Yönet) Modeli: Stres yönetimi son safhada ‘yaşam tarzı yönetimi’dir. Stresi yönetmeye karar vermek demek, bireyin duygusal, fiziksel ve ruhsal yaşam kalitesini yükseltmeye karar vermesi demektir. Braham’ın geliştirdiği DKBY, bireylerin yaşadıkları stresi kontrol altına almaları, yönetmeleri için geliştirilen dört aşamalı bir modeldir. Bu yaklaşım aşağıda kısaca açıklanmaktadır.
İlk adım olan D (Değiştir), imkanınız varsa, içinde bulunduğunuz olumsuz durumu değiştirmektir. Olumsuz durumu değiştirebilirseniz, bu durumun sebep olduğu stresi tamamen ortadan kaldırmayı başarabilirsiniz.
İkinci adım, K (Kabul et)’dır. Kontrol edemeyeceğiniz durumlarla karşılaşabilirsiniz. Bu adımda, kontrol edemeyeceğiniz koşulları öfkelenmeden kabul etmeyi ve pozitif yaklaşımınızı kaybetmemeyi öğrenmelisiniz.
Üçüncü adım olan B ‘Boşver’i temsil etmektedir. Boş vermek duygusal, zihinsel ve ruhsal açıdan işe yarayan güçlü bir yöntemdir. Değiştiremeyeceğimiz durumları kontrol etmeye çalışmak bizi kontrol saplantısına götürür. Bu durum da strese sebep olur.
Dördüncü adım ise, Y, ‘yaşam tarzını yönet’tir. Bu adımda egzersiz, diyet, rahatlama ve duygusal destek yoluyla, gelecekte stres oluşturabilecek unsurlarla bugünden mücadele etmeyi sağlar. (Braham, 1998: 57-59 akt. Güçlü 2001).
Yukarıda belirtilenler stresi yönetmede yardımcı olabilecek birer yöntemdir. Bu yöntem kişiden kişiye göre farklılıklar gösterebilir. Kişi stresini nasıl daha iyi yöneteceği konusunda kendini gözlemlemeli ve altta yatan nedeni bulup bu süreci yönetmelidir. Stressiz bir yaşam henüz mümkün olmasa bile stresimizi yönetebileceğimiz, kontrol altında tutacağımız bir yaşamımız olsun.
KAYNAKÇA
Güçlü, N. (2001). Stres yönetimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(21), 91-100.
